نگاهی به "بازنمایی زن در سینمای مقاومت"
تاریخ انتشار: ۱۷ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۲۸۳۴۴۱
مروری بر فیلم‌هایی که با محوریت زنان در سینمای مقاومت ساخته شده، نشان از استقبال مخاطبان دارد؛ به نظر می‌رسد ظرفیتی بکر در این عرصه وجود دارد که دریچه‌ای به سوی ساخت آثار غیرتکراری است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایران اکونومیست، بازنمایی زنان در سینمای ایران همواره یکی از موضوعات پربحث و مناقشه در بین منتقدان و علاقه‌مندان به هنر هفتم بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
این موضوع به ویژه در 'سینمای مقاومت' معنا و مفهوم عمیق‌تری پیدا می‌کند، چرا که با مفاهیم مهمی از جمله دفاع مقدس و جبهه مقاومت پیوند خورده و رنگ و بوی ویژه‌تری به خود می‌گیرد. مروری بر تاریخ ایران به ویژه دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی بیانگر آن است که بانوان در پیروززی انقلاب اسلامی و پس از آن، در 8 سال دفاع مقدس، اثرگذاری بسیار زیادی داشته و با فعالیت‌های منحصر به فرد خود برگ مهمی از تاریخ کشورمان را به نام خود ثبت کرده‌اند.
از این رو، مقوله زنان در دفاع مقدس همواره یکی از سوژه‌های جذاب برای پرداخت هنری و ادبی در قالب‌های متنوع تئاتر، سینما، مستند، کتاب، شعر و ... بوده و هنرمندان رشته‌های مختلف این سوژه را بهانه‌ای برای تولید آثار هنری خود قرار داده‌اند.
برای مثال، در سینمای مستند که به عنوان آیینه تمام نمای واقعیت شناخته می‌شود، فیلم‌های مستند زیادی با محوریت زنان ساخته شده است که هر کدام بازنمایی‌های متفاوتی از سیمای زنان را به نمایش گذاشته‌اند. این آثار را می‌توان در چند دسته بررسی کرد؛ دسته اول مستندهایی با محوریت مادر و همسر شهیدان انقلاب و دفاع مقدس است و روایتی متفاوت از رشادت، فداکاری و مقاومت آنان را به تصویر می‌کشد. مادرانی که فرزندان خود را تقدیم و همسرانی که در دوران پسا جنگ، فداکارانه ایستادگی کردند.
از جمله این فیلم‌ها می‌توان به مستند «بانو» اشاره کرد که روایتگر زندگی عصمت احمدیان، مادر شهیدان فرجوانی شده است. این فیلم مستند به خوبی بیانگر رشادت زنی است که در روزگار جنگ، 2 فرزندش را در جبهه‌ها تقدیم کرده، اما با مقاومت و ایستادگی خود تبدیل به یک نماد و الگو شده است.
مستند «تنها گریه کن» نیز روایتی متفاوت از مادر شهید معماریان را به تصویر کشیده است. کتاب 'تنها گریه کن' خاطراتی سوزناک از این مادر شهید است که چندی پیش تقریظ رهبر معظم انقلاب را نیز دریافت کرد.
دسته دوم فیلم‌های مستندی که با محوریت زنان ساخته شده، آثاری‌اند که تصویری متفاوت از رشادت و دلاوری زنان در میدان‌های نبرد سوریه و عراق در مواجهه با داعش را نشان می‌دهند. در سینمای 'محور مقاومت' و به ویژه در موضوع نمایش جنایات داعش در منطقه، آثار زیادی ساخته شده است که بخش مهمی از آنها قهرمانان زن دارند. یکی از شاخص‌ترین مستندها در این زمینه، فیلم 'خاطرات خبرنگار جنگ' است.
این فیلم مستند گزارشی از تلاش‌های یک بانوی اهل تسنن برای نجات 58 جوان شیعه از چنگال داعش است. عالیه الجبوری (ام قصی) بانویی است که در سال 2016 نیز عنوان شجاع‌ترین زن را دریافت کرده و شخصیت اصلی این فیلم مستند به شمار می‌رود. در روزهای بحران‌آفرینی داعش در عراق، پایگاه هوایی اسپایکر در کنترل داعشی‌ها است و اسرا را به آنجا می‌برند اما عالیه الجبوری (ام قصی) با ترفندی، 58 جوان شیعه را از مرگ توسط داعشی‌ها نجات می‌دهد. مستند 'خاطرات خبرنگار جنگ'، این اقدام جسورانه را روایت می‌کند.
از سویی دیگر می‌توان به فیلم مستند «اسماء» اشاره کرد. این فیلم، با روایتی از میدان جنگ در سوریه با نقش‌آفرینی متفاوت یک زن ساخته شده است. روایت زنانه این فیلم با محوریت 'اسماء' که یک زن امدادگر سوری است، تصویری تقریباً متفاوت از حضور زنان در میدان نبرد سوریه را نمایش می‌دهد.
مستند 'عزیز' به کارگردانی مهدیه سادات محور یکی دیگر از آثاری است که نقش اولش یک زن است. این مستند در جشنواره سینما حقیقت امسال، عنوان بهترین فیلم را دریافت کرد. مستند 'عزیز' که با سوژه‌ای اجتماعی ساخته شده، داستان از خودگذشتگی زنی است که برخلاف تمام مشکلات در زندگی‌اش، قهرمانانه ایستادگی می‌کند. این مستند تصویری متفاوت از یک زن قهرمان را به نمایش گذاشته است.
از سویی دیگر، در سینمای داستانی نیز آثاری با موضوع دفاع مقدس و سینمای مقاومت ساخته شده که همگی توجه جدی به زنان دارد.
جدیدترین فیلمی که در این عرصه ساخته شد و استقبال مخاطبان را به همراه داشت، فیلم سینمایی 'دسته دختران' بود؛ این فیلم راوی مقاومت و ایثار زنان در روزهای پرتلاطم ابتدایی جنگ است و با بازسازی تصاویر زنده و مستند از نبرد خانه به خانه خرمشهر، اولین تصویر سینمایی با نگاه زنانه از آن مقاومت را خلق کرده است.
فیلم سینمایی دیگری که تصویری جدید از زنان را به مخاطبان ارائه کرد، فیلم سینمایی 'شیار 143' با بازی ماندگار مریلا زارعی در نقش یک مادر شهید است. اثری که استقبال فوق‌العاده مخاطبان و نگاه مثبت منتقدین را به همراه داشت. در این بین، فیلم‌های دیگری نیز با محوریت زنان ساخته شده است که از آن جمله می‌توان به 'شب بخیر فرمانده'، 'سفر به چذابه' و 'بازمانده' اشاره کرد.
با درنظر گرفتن مجموع شرایط، به نظر می‌رسد که این عرصه ظرفیت بزرگی در اختیار دارد که هنوز آنچنان که باید مورد توجه قرار نگرفته است. این اتفاق در حالی است که این سوژه هر بار تبدیل به فیلم سینمایی شده، استقبال مخاطبان را به همراه داشته و دریچه جدیدی به روی سینما باز کرده است. در شرایطی که برخی از منتقدین و اهالی سینما معتقدند فیلم‌های سینمایی از نظر سوژه تکراری شده و شاهد کمتر جرقه‌هایی از سوژه‌های جدید هستیم، به نظر می‌رسد که توجه به این عرصه و سوژه‌های نابی که همچنان لابه‌لای اتفاقات تاریخی خاک می‌‌خورند، می‌توان دریچه جدیدی باز کرد.
منبع: خبرگزاری تسنیم
منبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: محوریت زنان سینمای مقاومت ساخته شده فیلم مستند فیلم ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۲۸۳۴۴۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
گفت‌وگو باکارگردان مجموعه‌مستند «پابه‌ماه»/ قصه‌هایی تماشایی از امید و زندگی
به گزارش قدس آنلاین، این مستند قصه روزهایی از زندگی آدم‌هاست که پر از انتظار، نگرانی، عشق، شور و شوق، ترس و صبر است. قسمت اول به نام «همیشه با هم» روایت دو خواهر دوقلوی همسان با ویژگی‌های مشترک بود که همزمان با هم مادر می‌شوند. در قسمت دوم «کر کوهستان» هم روایتی از زن باردار عشایری را نشان می‌داد که در روستایی سخت‌عبور در استان چهارمحال و بختیاری زندگی می‌کرد و برای تولد نوزاد با چالش‌هایی روبه‌رو بود. هر قسمت از فصل دوم این مجموعه روایت داستانی مستقل و متفاوت است و قسمت سوم این مجموعه هم با عنوان «فرشته رضا» امشب ساعت ۱۸:۳۰ روی آنتن شبکه۲ سیما می‌رود. درباره جزئیات بیشتر این مجموعه با «امیرحسین اوسیوند» کارگردان و مجری طرح «پا به ماه» گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید.
فصل اول این مجموعه سه سال پیش از تلویزیون پخش شد و با استقبال نسبتاً خوبی همراه بود، چه شد به گروه فصل دوم «پا به ماه» پیوستید و تجربه تولید مستند درباره فرزندآوری برایتان چطور بود؟
من چند سال پیش، فیلم مستند «ننه سلطنت» را با همکاری خانم محور ساختم که آن مستند سبب شروع همکاری ما شد. برای ساخت فصل دوم مجموعه «پا به ماه» به بنده پیشنهاد همکاری دادند که کارگردان پنج قسمت از این مجموعه و مجری طرح آن هستم.
این مجموعه سخت‌ترین جنس مستندی بود که کار کردم چون پیش از آن چندین مستند اجتماعی ساخته بودم ولی مجموعه «پا به ماه» به واسطه مضمونی که داشت، کار بسیار سختی بود به ویژه در اپیزود «کُر کوهستان» چون سوژه در لوکیشنی سخت‌گذر در یکی از روستاهای چهارمحال و بختیاری زندگی می‌کرد؛ هم فرایند پیدا کردن سوژه کار سختی بود و هم مرحله تولید و فیلم‌برداری.
هر بار که به لوکیشن محل زندگی سوژه می‌رفتیم حدود ۱۲کیلومتر در مسیر کوهستانی پیاده‌روی داشتیم و از رودخانه عبور می‌کردیم. فضای کار در این اپیزود بسیار سخت بود اما تمام سختی‌هایی که در تولید این پروژه وجود داشت چه به لحاظ تولید و چه به لحاظ برخورد با سوژه در لحظه تولد نوزادان از تن گروه بیرون می‌رفت و روزهای سخت برایمان شیرین می‌شد. در واقع لحظه تولد بچه‌ها نقطه عطف ماجرا بود که موجب می‌شد با علاقه و انگیزه کار کنیم.
ورود به زندگی شخصی افراد به ویژه زنان باردار، آسان نیست آن هم با دوربین، چطور به سوژه‌ها نزدیک می‌شدید؟
کاری که در این فصل با همفکری تهیه‌کننده پیش بردیم این بود که تا حد امکان از مصاحبه کردن با سوژه‌ها پرهیز کنیم چون اپیزودهای این مجموعه، مستند پژوهشی نیست بلکه مستندی درباره زندگی آدم‌هاست. هر چقدر از مصاحبه کردن و نشاندن سوژه جلو دوربین پرهیز می‌کردیم، فضای بهتری از نظر روایت داستانی بدست می‌آوردیم ضمن اینکه سوژه هم با دوربین، احساس راحتی بیشتری پیدا می‌کرد و مخاطب هم ارتباط بهتری با قصه می‌گرفت.
یکی از کارهایمان این بود که به جز بحث پژوهش و راضی کردن سوژه‌ها که در مقطع حساس بارداری کار بسیار سختی بود، سعی کردیم دوربین را در دل اتفاق‌ها قرار دهیم و بین سوژه و دوربین فاصله زیادی ایجاد نکنیم. گاهی هم به خاطر شرایط سخت مادران باردار نمی‌توانستیم خیلی به سوژه نزدیک شویم.
ضرورت پرداختن به موضوع فرزندآوری را در زمانه کنونی چه می‌دانید؟
ایده ساخت مجموعه «پا به ماه» چند سال پیش کلید خورد که ایده اولیه از آنِ تهیه‌کننده بود. من در فصل دوم به گروه اضافه شدم و از این منظر به ماجرا نگاه می‌کردم که فرزندآوری یک وجه مهم از امید به زندگی است البته نسخه‌ای نیست که بتوان برای همه پیچید ولی در بیشتر خانواده‌هایی که با آنها برخورد داشتم و در مسیر ساخت مستند تا به دنیا آمدن فرزندشان با آنها همراه بودم، می‌دیدم با وجود تمام مشکلاتشان چقدر نسبت به این موضوع امید دارند. حتی کسانی که فرزند ناخواسته داشتند وجه روشنی از امید به زندگی را در آنها می‌دیدیم. گروه تولید هم وقتی تولد بچه‌ها را می‌دیدند لحظه شیرین و جذابی را تجربه می‌کردند. به عنوان یک فیلمساز، به دنبال شعار دادن در این مجموعه نبودم فقط می‌خواستم اتفاق‌های واقعی و جاری زندگی را روایت کنم؛ اینکه فرزندآوری تا چه اندازه می‌تواند امید را در زندگی آدم‌ها جاری کند. تلاشم به تصویر کشیدن این واقعیت شیرین و جذاب بود. یکی از صحنه‌های جذاب در فرایند تولید این مجموعه، لحظه تولد نوزاد بود، نوزادی که مدام در حال گریه کردن بود چون از محیط امن رحم مادر وارد فضای ناامن دیگری می‌شد و زمانی که صورتش را به صورت مادر می‌چسباندند، بچه آرام می‌شد و گریه نمی‌کرد؛ این صحنه شگفت‌انگیز و جذاب بود. ما در «پا به ماه» اصلاً نمی‌خواستیم و نمی‌خواهیم وارد فضای شعاری شویم.
خواسته هر مستندساز و فیلمسازی در حرفه‌اش، نمایش و اکران اثرش است و تلویزیون بستر خوبی برای پخش مستندهاست. به نظر شما رسانه ملی چقدر به مستند توجه دارد و تا چه حدی می‌تواند در جامعه مستندسازی ایجاد انگیزه کند؟
به نظرم مستند نباید فقط پرکننده تایم‌های خالی آنتن باشد و خوشبختانه الان دارد جایگاه خودش را در آنتن پیدا می‌کند اما لازم است نگاه ویژه‌ای به مستند در رسانه ملی بشود. در سریال‌های تلویزیونی که این سال‌ها ساخته می‌شود، آثار ضعیفی وجود دارد که مخاطب آنها را نگاه نمی‌کند ولی مستند اگر خوب ساخته شود می‌تواند برای تلویزیون جذب مخاطب کند یعنی اگر تلویزیون باکس مستند را در شبکه‌های مختلف به رسمیت بشناسد، مخاطب هم با این فضا آشنا می‌شود و آن را می‌بیند چون مستند از دل زندگی آدم‌ها بیرون می‌آید. ضمن اینکه هزینه‌های تولید یک فیلم یا مجموعه مستند قابل قیاس با هزینه ساخت سریال‌های تلویزیونی نیست و می‌تواند در این فضا، مخاطب را جذب کند.
پخش شدن یک اثر سبب دلگرمی و امیدواری مستندسازان می‌شود به ویژه از پلتفرمی مثل تلویزیون که رسانه‌ای فراگیر برای دیده شدن است. جا دارد مدیران سازمان صدا و سیما نگاه ویژه و منصفانه‌ای به مستند در تلویزیون داشته باشند و مطمئنم مخاطبان هم از مستندهای خوب استقبال می‌کنند.
البته مستند جزو برنامه‌های پربیننده تلویزیون است به ویژه مستندهای حیات وحش، چرا کمتر روی ساخت مستندهای داخلی با موضوعات مختلف سرمایه‌گذاری شده است؟
همان طور که گفتید مستندهای حیات وحش که جزو برنامه‌های پربیننده تلویزیون هستند خارجی‌اند چون در کشور ما روی این ژانر تصویری، سرمایه‌گذاری نمی‌شود. اگر مستند اجتماعی جایگاه خودش را در تلویزیون پیدا کند بازی دو سر برد است هم از مستندسازان حمایت می‌شود و هم آنتن تلویزیون با برنامه‌های پرمخاطب و کم‌هزینه‌تری نسبت به هزینه‌های تولید سریال پر می‌شود.
تلویزیون خانه مستندسازان است چون آرزوی هر مستندسازی، دیده شدن اثرش است. وقتی مستندسازی کارش از تلویزیون پخش می‌شود، انگیزه بیشتری می‌گیرد. اگر بودجه‌های خوب و کافی برای مستندسازی تخصیص یابد قطعاً آثار خوب و مؤثری ساخته می‌شود. این رویه که مستندی ساخته شود، مستندساز آن را به تلویزیون ببرد و اثر را بفروشد، درست نیست بلکه تلویزیون باید از شروع تا پایان یک مجموعه کنار مستندساز باشد تا اثری خوب و فاخر ساخته شود و زمانی که کار خوب ساخته شود، مخاطب از آن استقبال می‌کند.
مستند می‌تواند به یک مدیوم پرطرفدار در برنامه‌سازی تلویزیون تبدیل شود. با وجود تلاش تهیه‌کنندگان این حوزه ولی در بسیاری از موارد، هزینه‌های تولید هم جبران نمی‌شود به ویژه برای بچه‌هایی که تازه وارد این حوزه شده‌اند و باید از جیبشان هزینه کنند تا اثری را بسازند. من نخستین فیلم مستندم را با وام ازدواجم ساختم. بسیاری از مستندسازانی که عاشق کارشان هستند، مسیرهای مشابهی را برای تأمین هزینه‌های تولید داشتند. لازم است نهادهایی مانند صدا و سیما از مستندسازان حمایت کنند و نگاه ویژه‌ای به آنها داشته باشند.
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان